Gdy w 2017 roku świat ogarnęła panika związana z „Niebieskim wielorybem” – grą, która podobno doprowadzała ludzi do zamachu na samego siebie, Bułgaria była jednym krajem, który nie uległ panice. Zawdzięcza to szybkiej reakcji Georgi Apostolova z Saferinternet, który szybko zdementował sensacyjne plotki. Posłuchaj go. W wyłącznym wywiadzie dla pytam.edu.pl pokazuje jak za pomocą czterech kroków rozpoznać, czy mamy do czynienia z informacją prawdziwą, czy fałszywą.
W dobie internetu, gdzie informacje rozprzestrzeniają się błyskawicznie, coraz trudniej odróżnić prawdę od fałszu. Fake news, czyli fałszywe wiadomości, mogą wpływać na opinie społeczne, decyzje polityczne i nasze codzienne wybory. Jak więc skutecznie rozpoznawać dezinformację? Georgij Apostołow, ekspert w dziedzinie weryfikacji informacji, wskazuje na cztery kluczowe zasady.
1. Sprawdź źródło
Pierwszym krokiem w ocenie wiarygodności informacji jest przyjrzenie się źródłu. Jeśli artykuł pochodzi ze strony znanej z sensacyjnych doniesień o porwaniach przez UFO, teoriach spiskowych czy cudownych lekach na wszystkie choroby, lepiej podchodzić do niego z dużą ostrożnością. Wiarygodne media to te, które opierają swoje materiały na rzetelnych źródłach, podają autorów i jasno wskazują na fakty oraz opinie. Warto również sprawdzić, czy dana strona nie jest satyryczna – niektóre portale publikują treści żartobliwe, które bywają mylnie brane za prawdziwe informacje.
2. Zweryfikuj zdjęcia
Obrazy często wzmacniają przekaz i budzą emocje, ale mogą być również zmanipulowane. Jeśli ilustracja do artykułu wywołuje silne emocje, warto sprawdzić jej pochodzenie. Można to zrobić za pomocą wyszukiwania obrazem w Google Grafika lub narzędzi takich jak TinEye. Często okazuje się, że zdjęcie ilustrujące dramatyczne wydarzenie wcale nie pochodzi z opisywanego miejsca czy czasu, ale zostało wykorzystane w zupełnie innym kontekście. Dodatkowo, jeśli z ważnego wydarzenia dostępne jest tylko jedno powielane wszędzie zdjęcie, może to być sygnał, że informacja jest mało wiarygodna.
3. Myśl i analizuj
Zanim uwierzymy w jakąś wiadomość, warto użyć logiki. Czy treść artykułu ma sens? Czy są w nim podane konkretne fakty, czy tylko ogólniki? Czy autor odnosi się do różnych źródeł, czy bazuje na jednej anonimowej relacji? Rzetelne wiadomości zwykle zawierają różne punkty widzenia oraz tam gdzie to pomocne – cytaty ekspertów. Jeśli w artykule pojawia się tylko jeden punkt widzenia i nie ma żadnych dowodów, warto zachować sceptycyzm.
4. Porównaj argumenty
Dobrym sposobem na sprawdzenie prawdziwości informacji jest wpisanie jej w wyszukiwarkę w dwóch wariantach: najpierw jako pytanie „Czy X to prawda?”, a następnie „Czy X to fałsz?”. Porównanie wyników pozwala zobaczyć, jakie argumenty pojawiają się po obu stronach. Warto przeczytać artykuły z różnych źródeł i sprawdzić, czy pojawiają się w nich konkretne dowody. Warto pamiętać, że dziennikarze też są podatni na manipulację, o czym świadczyło m.in. bezmyślne podłapywanie fake newsa o niebielskim wielorybie przez niemal wszystkie „poważne” media, więc każde źródło informacji musi być weryfikowane, nie ulegaj złudzeniu, że oficjalne = prawdziwe.
W erze cyfrowej każdy z nas jest narażony na fałszywe informacje. Kluczowe jest, by nie wierzyć bezkrytycznie we wszystko, co przeczytamy w internecie. Sprawdzanie źródeł, weryfikowanie zdjęć, logiczna analiza oraz porównywanie argumentów to proste, ale skuteczne sposoby na ochronę przed dezinformacją. Dzięki nim możemy świadomie kształtować nasze opinie i nie dać się zmanipulować fałszywym wiadomościom.
